Waterhoofdige lusteloosheid

 

 
Joanna Newsom
Ys
2006
 

Met de geolocatie-apparatuur waarover ik beschik heb ik plattelandsmuis Joanna Newson ter hoogte van ‘Ys’ nooit kunnen opsporen. Om de simpele reden dat er geen adres bestaat. Wat ik met zekerheid weet: Newsom bevindt zich niet in de stad in Noord-Californië waar ze opgroeide. Opener ‘Emily’ speelt zich af in landbouwgebied. Hooibalen en kruiwagens staan op hellende grond. De bergen zijn grijs en van vilt.

Joanna Newsom, die op haar tweede cd vertelt over een zeer moeilijk jaar uit haar leven, is klassiek geschoolde harpiste. Haar moeder was pianiste die ook harp speelde, haar vader dokter die wel eens naar de sterren keek, en over haar zuster Emily wordt in de gelijknamige song gezegd dat ze astrophysicus (-ca?) is. De Newsomkinderen mochten van hun ouders trouwens nooit tv kijken.

Newsoms songs zijn alles behalve een directe neerslag van gevoelens en gebeurtenissen. Alles zit verstopt in een nevel van wel zeer poëtische beschrijvingen (en van cryptische symboliek). Het wemelt ook van dieren en planten.

De voorgeschiedenis: piepjonge artieste wordt door Devendra Banhart en Will Oldham ontdekt en door critici in de freakfolk-hoek gesitueerd. Haar harpspel wordt op ‘Ys’ opgenomen door Steve Albini terwijl de mix in handen is van Jim O’Rourke. Wie al die namen kent, denkt meteen: dat is niet de b-ploeg van die muzikale subgenres. Boodschap voor wie die namen niet kent: dat is niet erg.

Newsom roept voor de productie van een heus strijkorkest de hulp in van Van Dyke Parks, omdat ze diens ‘Song cycle’ uit 1968, blijkbaar op voorspraak van Bill Callahan, fantastisch is gaan vinden. De van de hak op de tak springende avant-gardeplaat ‘Song cycle’ bevat psychedelica van vroege Pink Floyd en Beach Boysexperimenten, stapt over op vogelgezang, Donovan, een Gershwinorkest en een Hollywoodfamiliefilm, en belandt via Randy Newman en een rondgang in het laboratorium van Disneysoundtracks in een zelfverzonnen prentenboek, ik denk één waarin konijnen geruite pantoffels dragen. Ik heb eens een hele ochtend geprobeerd naar die plaat te luisteren, maar het is me niet gelukt.

De Newsomplaat bevat vijf lange songs en heet ‘Ys’ (spreek uit: ‘Iiiiiis’), naar een verdronken soort Atlantis voor de Bretonse kust! Ai. Op de hoes staat mevrouw Newsom geschilderd als was ze de Mona Lisa zelve (die ik meteen een snor wil opschilderen). Ze houdt een druïdesikkel vast en toont een gechloroformeerde mot in een kadertje. De voortekenen ogen slecht.
 

 
Het wordt trouwens nog erger. Dé invloed op ‘Ys’ is de lp ‘Stormcock’ van Roy Harper. Ik heb geprobeerd met de gevoelige ziel Harper mee te reizen, maar ik ben helaas niet toegerust met veel geduld voor progfolk uit 1972.

Er bléven obstructies in de weg staan bij de eerste beluisteringen van ‘Ys’. Niks tegen een harp, hoor. Maar: op ‘Ys’ zit meer harp dan er gitaar zit in ‘Are you experienced?’ Plus: alleen al om song 1 te begrijpen ben ik een belachelijke hoop fauna- en florawoorden moeten gaan opzoeken: bijvoorbeeld meadow lark (weidespreeuw), grouse (korhoen) en peony (pioenroos). Er zingt ook een chim-choo-ree mee, maar dat blijkt een verzonnen vogel.

De allerlaatste hindernis. Hou u vast voor dé zin die mij ei zo na (Zuid-Nederlands) / op een haar na (Noord-Nederlands) deze cd tegen de muur heeft doen kwakken: ‘Peonies nod in the breeze and while they wetly bow / with hydrocephalitic listlessness ants mop up their brow’. Ik vertaal: ‘Pioenrozen knikkebollen bij een licht briesje en hangen doornat voorover, terwijl mieren in hun waterhoofdige lusteloosheid (jawel, waterhoofdige lusteloosheid) hun bezwete voorhoofd afvegen’.

Objectieve samenvatting: Joanna Newsom is niét de songschrijver die het gewoon laat regenen, of die er hooguit bij zegt dat de gewassen op de velden niet aan het verdorren zijn.

Tot daar de minder goeie voortekenen. Waarom ‘Ys’ alsnog op 25 is beland? Omdat het bij Joanna Newsom vooruit gaat. Omdat ik wil weten wat ze mij te zeggen heeft. Omdat ik geloof dat het niet minder cryptisch kón, hoor dat ze zelf heel goed weet wat ze doet en voelt, en zelfs die song van 17 (!) minuten harp, orkest en schrille stem geen composiet oplevert van drie of meer songs, maar er gewoon in één lange beweging uit moest, en pas daarná is bijgevijld en opgesmukt. Omdat Newsom met haar harp vergroeid is zoals Hendrix met zijn Stratocaster.

In opener ‘Emily’ keert Newson terug naar de familiewandelingen van haar jeugd, en droomt ze van haar door positieve wetenschappen geobsedeerde zus die bij het keilen fronst als ze zich afvraagt hoe groot een hoek tussen keitje en water is op het moment dat het steentje kopje onder gaat, terwijl zij zelf ‘een met mica bezaaide modderwolk’ waarneemt, die eruit ziet ‘alsof de hemel op een spiegel had geademd’.

Haar zus en vader wisten bijna alles over de sterrenhemel, en Joanna’s hoofd stond er minder naar, maar ze beloofde hen er ooit een song over te schrijven, gewoon om nooit te vergeten dat ‘een meteoriet de bron van het licht is, en een meteoor gewoon wat we zien, en een meteoroïde een steen die uit de grote leegte komt en nu rustig ergens ligt’. Joanna Newson zal overigens nooit briljante inzichten verwerven over stenen die in de dampkring al dan niet helemaal verbrand worden, want ze verwart meteoriet nog altijd met meteoroïde. Of is dat de bedoeling?

Er gebeurt nog van alles in ‘Emily’: iets ernstigs met een vroedvrouw bijvoorbeeld waarbij ook haar zus betrokken wordt omdat die er mensen over inlicht, wat tot roddels leidt, maar de gebeurtenis zelf blijft onopgehelderd. We weten allleen: ‘The talk in town is becoming downright sickening’. In de natuur wordt het ondertussen lente en zomer. In waterhoofdige lusteloosheid verkerende mieren vegen het bezwete voorhoofd nog eens af. Dat mag nu.
 

 

In ‘Monkey and bear’ ontsnappen beide dieren uit een circus, maar wordt de aap de nieuwe circusdirecteur die de beer voor geld doet dansen: op een andere manier valt er volgens de aap voor tam geboren dieren niet te overleven. Ondertussen belooft de aap de hele tijd aan de beer dat hij ooit vrij zal zijn, als hij nu maar verder danst. Doet aan ‘Sommige dieren zijn meer gelijk dan anderen’ uit ‘Animal farm’ denken, maar deze Newsomfabel loopt minder akelig af.
 

 

In ‘Sawdust and diamonds’ doet het orkest niet mee en hoor je dat het woord ‘arpeggio’ afkomstig is van ‘harpeggio’, en dat Newsom probeert Kate Bushinvloeden af te schudden, wat maar half lukt. Het is in deze song dat je schrijver en Newsomfan Dave Eggers gelijk geeft: ‘Kale, kwetsbare, maar onwankelbare muziek, die je zin geeft om ook zo te zijn’.
 

 
Van ‘Only skin’ weet ik nog altijd niet of er met een gewonde, een zieke, een te aanhankelijke, een te zwijgzame of een te veel op seks beluste geliefde wordt geworsteld; de zoektocht naar samenhang in gebeurtenissen en fragmenten en symboliek levert nog minder op dan elders. Maar dit is wel de meest indrukwekkende song: in de finale zit een duet met Bill Callahan; een geweldig contrast van stemmen. Beeld om een – denk ik toch – vastgelopen relatie te vatten: cold clay. Wellicht iets dat niet meer is bij te kneden.
 

 

In verband met afsluiter ‘Cosmia’: iemand op internet weet met zekerheid dat de mot op de hoes van ‘Ys’ een hyena is, uit de familie van de uilen. Voor mensen die hun dieren helemaal niet kennen, dit is geen grap. Latijnse naam van dat nachtbeest: Cosmia trapezina!

I’ll get mi coat! And mi suitcase, want ik moet naar de studentenstad Leiden van 1961.